Çölyak hastalığı, vücudun gluten proteinine karşı alerjik reaksiyon göstererek ince bağırsakta hasar meydana getirdiği bir sindirim sistemi rahatsızlığıdır. Dünya çapında 100 kişiden 1'ini etkilediği tahmin edilmektedir. Arpa, çavdar, buğday ve irmik gibi tahıllar çölyak hastalığını tetikleyen ana besinlerdir. Memorial Ankara Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Benan Kasapoğlu, çölyak hastalığının tanı ve tedavisi hakkında bilgi vererek, glutensiz beslenmenin önemini vurguladı.
Çölyak, gluten tüketiminden sonra ince bağırsakta ortaya çıkan bağışıklık reaksiyonudur. Zamanla bu bağışıklık yanıtı ince bağırsağın yüzeyindeki hücreleri bozar ve bu hücrelerin bozulması da bir emilim bozukluğuna yol açmaktadır. Gluten buğday, arpa ve çavdarın içinde bulunmaktadır. Bazı ilaçlarda, takviye gıdalarda, vitaminlerde ve bitki çaylarında da koruyucu olarak gluten bulunmaktadır.
Çocuklarda büyüme geriliğine neden olabilir
Genellikle hastalarda ince bağırsaktaki hasarlanma nedeniyle ishal, yorgunluk, kilo kaybı, gaz ve kansızlık gibi semptomlar ortaya çıkmaktadır. Çocukluk çağında genellikle malabsorbsiyon denilen vitaminlerin emilim bozukluğu çok belirgindir ve büyüme- gelişme geriliğine neden olabilmektedir. Mide bulantısı, kusma, kronik ishal, gaz, büyüme ve gelişme geriliği, kısa boy ve kilo kaybı sık görülmektedir.
Yetişkinlerde ciddiye alınması gereken 6 önemli belirti!
1- İshal
2- Kilo kaybı
3- Mide bulantısı ve kusma
4- Karın ağrısı
5- Gaz ve karında şişkinlik
6- Yorgunluk ve halsizlik
Nadiren görülen belirtiler;
• Sebebi bilinmeyen demir eksikliği anemisi
• Osteoporoz (Kemik erimesi ve kemik kaybı)
• Ciltte kaşıntı ve döküntü
• Ağız içi yaralar
• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Karaciğer fonksiyon testlerinde yükselme
Çölyak tanı testleri, gluten tüketimi eşliğinde yapılmalı
Çölyak hastalığı tanısı için tarama testleri yapılmaktadır. Tanının konulması için hasta mutlaka gluten tüketimine devam etmelidir. Bazı hastalar gluten tükettiğinde şişkinlik ve gaz sorunu yaşadığı için gluten diyetine girmektedir. Bu durumda tarama testleri yapıldığında her şey normal çıkabilmekte ve doğru tanı konulamamaktadır. Belirgin şikayetleri olmayan hastalara öncelikli olarak kan tetkikleri yapılmaktadır. Sonuçlardan herhangi biri pozitif gelirse, ince bağırsaktan endoskopi ile biyopsi alınarak, çölyak tanısı konulmaktadır. Çölyak hastalığının genetik göstergesi olan kan testleri de yapılmaktadır.
Glutensiz beslenme tedavinin temeli!
Çölyak otoimmün yani bağışıklık sistemi ile ilgili bir hastalık olduğu için, diğer hastalıklarla görülme ihtimali artar. Otoimmün tiroid hastalıkları, otoimmün dermatolojik hastalıklar ve tip 1 diyabetle birlikte görülebilmektedir. Genetik yatkınlığı olan bireylerde gluten maruziyetiyle tetiklendiği için glutensiz beslenme bu hastalığın tedavisinin temelidir. Beslenmeye dikkat edilmezse, uzun vadede ince bağırsakta lenfoma riski ve gastrointestinal sistem kanserlerinin riski de artmaktadır. Glutensiz diyette tüketilebilecek besinler ise;
• Katkısız yulaf
• Mısır
• Pirinç
• Kara buğday
• Nohut
• Patates
• Soya fasulyesi
• Fındık ve fasulye unu
